مهندس بازرگان ( نخست وزیر دولت موقت ) در نامه ای به امام خمینی و شورای انقلاب ضمن تقدیم گزارش جلسه دیروز هیأت دولت به تشریح مسائل و اوضاع داخلی کشور و مشکلات دولت و راه حلهای آنها پرداخت . در مقدمه این نامه آمده است : تقاضا می کنیم این نامه را به عنوان یک هشدار و یک استمداد تلقی فرمایید و توجه عاجل و کامل به آن مبذول دارید .

در نامه ، مضمون حکم امام در 15/11/1357 که در آن چهار ماموریت برای دولت موقت در نظر گرفته شده بود ، به ترتیب زیر یادآوری گردیده است : 1 - ترتیب اداره مملکت 2 - انجام رفراندوم 3 - تشکیل مجلس موسسان برای تصویب قانون اساسی جدید 4 - انتخابات مجلس نمایندگان برای تعیین دولت قطعی جمهوری اسلامی . سپس گزارشی از پیشرفت هر یک از آن موارد ، نوشته شده و در آخر ، زیر عنوان " پدیده های اضافی و بعدی " چنین آمده است :

دولت و مملکت بلافاصله پس از شروع کارها مواجه با دو پیشامد یا پدیده گردیدند که تقریباً غیرمترقبه بوده و با شدت و وسعت بر شتاب خود ، برنامه اولین دولت و وظیفه مثبت تدارک و سازندگی را تحت الشعاع قرار داده ، کسریها و مشکلات فراوان بار می آورد . این دو پیشامد یا دو مانع بزرگ ، یکی پدیده ضدانقلاب است که از دشمنان شکست خورده داخل و خارج سرچشمه می گیرد و دیگری پدیده ضددولت است که از خود دولت و از دوستان و ملت ناشی می شود .

الف - پدیده ضدانقلاب : پدیده ضدانقلاب تحریکاتی است که پایه های داخلی آن ، عمال و ایادی شاه ، احزاب و گروههای منحرف یا مامور هستند و سرنخهای خارجی آن اولاً خود شاه و اطرافیان فراری او را باید به شمار آورد و ثانیاً صهیونیسم و دستگاههای جاسوسی بین المللی ابرقدرتهای شرق و غرب . اولین تظاهر پدیده فوق ، تبلیغات حساب شده و کارشکنیهای گروهاهی کم جمعیت ولی متحرک و فعال چپ گراست که در کلیه قیامها و اقدامات حق طلبانه ایران خار راه ملت و خدمتگزاران بوده اند . همچنین برنامه های تصرف اسلحه ، انحلال ارتش و نیروهای انتظامی ، تحریک دانشجویان و کارگران علیه مدیریت و مسؤولیت در مؤسسات مربوط و بالاخره مقالات و انتقادات مغرضانه در روزنامه های تحت کنترل و بهانه جوییها و توطئه چینی ها و درگیریهای خونین

کردستان و گنبد و نقده توام با سرازیر شدن سیل اسلحه و خلع سلاح پاسگاهها و تصرف پادگانها که به راه افتاد . مزید بر آنها همگی شاهد تجمع و تظاهرهای دسته جات مختلف کارگر و کارمند و محصل و خانمها ؛ و تجاوز به زمین شدیم و متعاقب آنها ، تهاجم به ادارات و تحصنها همراه با توقیف و تهدید مدیران صورت می گرفت . ارمغان آخر ، ترورهای ناجوانمردانه و شایعات تضعیف کننده است که به راه افتاده .

ب - پدیده ضددولت یا عوامل تضعیف دولت : علی رغم عقیده و اعتقاد و پشتیبانی اکثریت سنگین ملت نسبت به انقلاب اسلامی و رهبری و دولت منتخب ، یک سلسله علل و عوامل در ظرف سه ماه گذشته بروز کرده است که انقلاب را مواجه با انحرافها و دولت را برای انجام وظایف واجب و دشوار ناتوان ساخته است . علل و عوامل مزبور در درجه اول ناشی از سرعت و عظمت انقلاب و از کثرت فوق العاده مسائل و ابتلاها است و در درجه دوم مربوط به نقاط ضعف و اختلافات و همه اشکالاتی می شود که در روش کار و در سیستم و برخورد با ملت ، با وجود همه حسن نیتها و قصد خدمت و فداکاریها عرض اندام می نماید ؛ از قبیل موارد زیر : 1 - پاره ای نارساییها و کمی صلاحیت و ظرفیتها در هیأت و دستگاه دولت ؛ 2 - انتقامهای عجولانه و همه جانبه مردم و مقامات ؛ 3 - فشارهای طاقت فرسا و خواسته های نابجا ؛ 4 - ضعف تبلیغات ؛ 5 - حالت انتقام و آثار دادگاههای انقلاب ؛ 6 - تعدد مدیریت و تفرقه مسؤولیت .

در گزارش مزبور دربارة هر یک از موارد بالا توضیحاتی داده شده و پیشنهادهای سه گانه زیر طرح گردیده است .

1 - برای برطرف کردن و یا لااقل سبک کردن موانع و محظورات عمده :

1 - 1 ) محدود کردن وظایف و دامنه عمل دادگاه انقلاب ؛

2 - 1 ) اعلام عفو عمومی نسبت به کسانی که مرتکب جرم کبیره نشده اند و تعریف و تحدید جرم کبیره ؛

3 - 1 ) دادگاه انقلاب به اتهام عناصر ضدانقلاب که حالیت داشته و سرنوشت انقلاب و جمهوری اسلامی را تهدید می کنند با تقاضای دولت جداً رسیدگی نماید و قاطعیت ابراز دارد ؛

4 - 1 ) رعایت استقلال قضایی دادگاه انقلاب مانع حاکمیت و مسؤولیت دولت نشود ؛

5 - 1 ) برحذر داشتن مقامات غیررسمی و غیرمسؤول از هرگونه مزاحمت و دخالت در کار دولت و وادار ساختن آنها به همکاری و تقویت و تبعیت از دولت ؛

6 - 1 ) تمرکز مسؤولیت و مدیریت در دست مقامات سه گانه رسمی [ منظور امام ، شورای انقلاب و دولت موقت می باشد - مرکز ] .

2 - تقویت و تحرک بیشتر شورای انقلاب :

شورای انقلاب هفته ای یک جلسه به لوایح پیشنهادی و به موضوعات طرح شده و مسائل هیأت دولت اختصاص می دهند . نظر به اینکه این مدت غیرکافی می باشد ، تقاضا می شود هفته ای دو جلسه کامل یا بیشتر به مراجعات و مسائل دولت بپردازند یا اختیارات کافی به کمیسیونهای

منتخب یا به خود دولت بدهند .

3 - تجمع ، وحدت و سرعت در تصمیم گیریهای مقامات مسؤول :

نظر به اینکه لامحاله بسیاری از مسائل ، مورد نظر سه مقام فوق الذکر می باشد ، مصلحت موقعیت ایجاب می نماید که تصمیمها و راه حلها مشترکاً بررسی و اتخاذ شود و دستورهایی که احیاناً از ناحیه رهبری عالیقدر انقلاب بدون اطلاع دولت یا شورا اعلام می شود و ماموریتهایی که راساً صادر می فرمایید ، از قدرت عمل دولت نکاهد و مسؤولیتها را لوث ننماید . تقاضا می شود : اولاً آیت الله العظمی از قم به تهران مراجعت فرمایند تا ارتباط و تماس بین سه مقام فوق الذکر بیشتر و سهلتر صورت گیرد و از دخالتها و وساطتهای مقامات غیرمسؤول جلوگیری شود .

ثانیان هفته ای یک بار جلسه مشترک چند ساعته از شورای انقلاب با مشارکت نخست وزیر و چند نفر از وزراء در محضر امام تشکیل گردد . پیشنهادها و مصوبات به استحضار و تایید معظم له برسد و مشکلات در آنجا مطرح شود و تصمیمات و انتصاباتی که شورای انقلاب و امام نظر خاص نسبت به آنها داشته باشند ، صرفاً در همان جا اتخاذ و اعلام گردد .

نخست وزیر ، مهدی بازرگان ( 1 )

957

صبح امروز حدود 160 تن از کارمندان ساواک پس از اجتماع در مقابل نخست وزیری ، خواستار پرداخت حقوق عقب افتاده خود شدند . این گروه که عده ای زن نیز بین آنها دیده می شدند ، از 160 کارمند ساواک در تهران و شهرستانها بودند و تقاضای ملاقات با مهندس بازرگان را داشتند .

به گزارش مطبوعات ، چون گروهی از کارمندان ساواک در تهران و شهرستانها مورد تعقیب هستند و به نظر می رسید که ممکن است آنها نیز مابین این جمع باشند ، کلیه اجتماع کنندگان محاصره شدند و با چند دستگاه اتوبوس ابتدا به کمیته محل و سپس به زندان قصر انتقال یافتند تا پس از روشن شدن هویت هر یک از آنها ، کسانی که مورد تعقیب نیستند ، آزاد شوند . ( 2 )

958

یونایتدپرس در گزارش مفصلی از تهران به نقل از آگاهان سیاسی اعلام کرد : کمونیستها و رهبران سیاسی چپ گرا در واکنش نسبت به نزدیک بودن سرکوبشان به دست دولت اسلامی ایران ، رفته رفته فعالیت زیرزمینی خود را آغاز می کنند . مهمترین گروه چپ گرا ( سازمان چریکهای فدایی خلق ) کمپ نظامی خود را در شهر تهران تعطیل کرده است . براساس این گزارش ، به خبرنگاران گفته شد که کمپ تعطیل شده است ، لیکن هنوز یک کلاس آموزش فنون نظامی در داخل کمپ مشغول به کار است . یونایتدپرس می افزاید : خبرنگاران به رای العین مشاهده کرده اند که از صد دختر و پسری که هفته های قبل به طور آشکار سرگرم فراگرفتن رموز تیراندازی با تفنگهای بلژیکی ژ -3 بودند ، دیگر خبری نیست و معلوم نیست این گروه جوانان چریک کجا رفته اند . این گزارش نتیجه می گیرد که نشانه های بارز نزدیک بودن سرکوبی دست چپیها و کمونیستهای ایران ، دو روز پیش در

جریان تشییع جنازه آیت الله مطهری نمایان شد . در این روز ، مراسم عظیم تشییع جنازه ، ناگهان به تظاهرات وسیع ضدکمونیستی بدل شد . ( 3 )

959

خبرگزاری فرانسه گزارش داد : شوروی برای کمک به دولت افغانستان ، به این کشور نیروی ضربتی خواهد فرستاد . این خبرگزاری اضافه کرد : احتمال درگیری مستقیم نیروهای شوروی در افغانستان در صورتی که شورش مسلمانان دامنه گسترده تری پیدا کند ، در کانون مذاکره های گوناگونی قرار دارد که در محافل دیپلماتیک غربی در کابل انجام می گیرد . روسها برای تقویت ارتش افغانستان ، ساز و برگ نظامی مدرن از قبیل هلی کوپترهای نیروبر ، هواپیما ، تانکهای ضدشورش و مستشاران نظامی به آن کشور گسیل داشته اند . ( 4 )

960

سیداحمد مدنی ( استاندار خوزستان ) در تلگرامی به وزیر کشور از روابط مشکوک کنسول عراق در خرمشهر با عناصر محلی خبر داد . متن کامل تلگرام چنین است : جناب آقای احمد صدرحاج سیدجوادی ! طبق اطلاعیه رسیده ، آقای کنسول کشور عراق در خرمشهر با بعضی عناصر محلی روابط مشکوک داشته و تماسهایی برقرار می نماید . خواهشمند است از طریق وزارت امورخارجه اقدام فرمایید تا به نامبرده تذکر لازم داده شود . ( 5 )

منابع و مآخذ 15/2/1358

1 - عبدالعلی بازرگان ، مشکلات و مسائل اولین سال انقلاب از زبان بازرگان ( تهران : دفتر نهضت آزادی ، چاپ دوم ، سال 1362 ) ، ص ص 34 -28 .

2 - روزنامه اطلاعات ، 16/2/1358 ، ص 2 .

3 - روزنامه اطلاعات ، 15/2/1358 ، ص 12 ،

یونایتدپرس .

4 - روزنامه کیهان، 15/2/1358 ، ص 8 ، خبرگزاری فرانسه .

5 - سند شماره 10 - 114613 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ : تلفنگرام استاندار خوزستان به وزارت کشور با شماره 15/2/58 / 270 / م